Sarah, 34 jaar: “Ik merk dat ik altijd ontzettend bang ben om mensen kwijt te raken. Vooral in mijn relaties klamp ik me vast aan mijn partner. Ik vraag heel dikwijls om bevestiging, stuur constant berichtjes om te checken of alles goed zit, en als hij dan niet meteen reageert, krijg ik soms zelfs een paniekaanval. Pas op, het is niet omdat ik hem niet vertrouw, maar omdat ik bang ben dat hij bij me weggaat. Onlangs keek ik met mijn therapeut terug naar mijn kindertijd, en het viel me op dat ik altijd al zo ban geweest ben om achtergelaten te worden. Mijn ouders waren er meestal gewoon niet, of ze waren emotioneel niet betrokken. Dat heeft me erg onzeker gemaakt.”
Herkenbaar? Hoe je je gedraagt in een relatie, wat je verwacht van een ander en hoe je omgaat met conflicten, hangt heel erg samen met je hechtingsstijl Dat is de band die je als kind opbouwde met je ouders (of verzorgers) en die door latere relaties – vriendschappelijk, professioneel, liefdesrelaties – meer vorm kreeg. Die hechtingsstijl heeft ook veel invloed op je zelfbeeld. Daar kom ik wat verder in de tekst op terug.
Laat ik beginnen met het goede nieuws: je hechtingsstijl is niet in steen gebeiteld. Zelfs als je relatie als kind met je ouders niet top was, kan je in je volwassen leven toch nog een veilige hechtingsstijl opbouwen. Wat je daarvoor kan doen? Jezelf beter leren kennen in de eerste plaats en erkennen dat die pijnpunten in een relatie aandacht vragen en dat je er bewust mee kan leren omgaan. Hoe meer je jezelf kent en voor jezelf zorgt, hoe meer je je écht zal kunnen verbinden met jezelf én met anderen. Als dat niet fijn is om te horen!
Wat is hechting eigenlijk?
Laten we beginnen bij het begin. Je hechtingsstijl is de manier waarop je in je kindertijd verbonden was met je ouders. Kinderen hebben bepaalde noden en behoeften, de manier waarop jouw ouders daarop inspeelden – of net niet – hebben invloed op je hechting met hen. Er zijn vier hechtingsstijlen, maar die bevinden zich in een continuüm. Je kan jezelf dus herkennen in meerder stijlen én je kunt evolueren van de ene naar een andere stijl.
1. Veilig gehecht
Ongeveer de helft van de mensen is veilig gehecht. Dat betekent dat hun ouders beschikbaar waren, duidelijke grenzen naar hen stelden en dat ze hen ook aanmoedigden om de wereld te verkennen (met vallen en opstaan, maar altijd waren ze nabij). Iemand die veilig gehecht is, heeft een positief beeld van zichzelf en weet wat hij of kan en niet kan. In relaties voelen ze zich gelijkwaardig, niet afhankelijk en comfortabel.
Tegenover die 50% veilig gehechte mensen, zijn er dus ook nog 50% mensen die onveilig gehecht zijn. Die kunnen we onderverdelen in drie groepen: afwijzend-vermijdend gehecht, angstig gehecht, angstig-vermijdend gehecht.
2. Afwijzend-vermijdend gehecht
Zo’n 20% is afwijzend-vermijdend gehecht. Dat zijn mensen die héél graag een relatie willen, maar anderen op afstand houden, omdat ze bang zijn om gekwetst te worden. Ze durven hun gevoelens ook onderdrukken – ook op het werk, zeggen ‘ja’ om niet afgewezen te worden en vermijden confrontaties.
Joris, 42 jaar: "Op het werk was ik altijd degene die overuren maakte, taken van collega's overnam en nooit ‘nee’ durfde te zeggen. Ik voelde me constant verantwoordelijk voor het hele team en de resultaten die we boekten, en ik wilde echt niet dat iemand teleurgesteld in me zou zijn. Dat heb ik jaren volgehouden…tot ik op een dag niet meer kon. Ik begon fouten te maken, ik was echt zo moe. Maar toen mijn leidinggevende me vroeg om nóg meer werk op te pakken, voelde ik een knoop in mijn maag, en ik zei toch weer ‘ja’.”
3. Angstig gehecht
Nog eens 20% is angstig gehecht. Het voorbeeld van Sarah aan het begin van deze blogtekst is er eentje van iemand die angstig gehecht is. Ze klampt zich vast aan haar partner en heeft veel bevestiging nodig.
4. Angstig-vermijdend gehecht
De laatste 5% wil heel graag een band met iemand, maar vanaf het moment dat iemand te dichtbij komt, bouwen ze een muurtje of trekken ze zich terug omdat ze bang zijn om gekwetst te worden.
Welke hechtingsstijl herken jij bij jezelf?
Herken je je in een van de vier stijlen? Of in een combinatie? Of misschien vind je het moeilijk om jezelf te herkennen en weet je niet goed welke hechtingsstijl op jou van toepassing is. Een kleine oefening die je misschien kan helpen:
Denk aan je huidige relaties
Denk aan de relaties in je leven — met je partner, vrienden of zelfs collega’s. Hoe voel je je meestal in deze relaties? Voel je je veilig en zelfverzekerd, of ben je vaak bang om afgewezen te worden? Misschien houd je liever wat afstand? Welke eerste gedachten komen in je op. Je kan het ook opschrijven op een blaadje en per persoon een aantal kernwoorden noteren: veilig/onveilig, rustig/onrustig, onbekwaam/gelijkwaardig, begrepen/onbegrepen…
Welke emoties komen naar boven?
Stap twee is wat confronterender: stel jezelf voor in een situatie waarin je kritiek krijgt van een van de mensen waarover je hierboven nadacht. Wat voel je? Word je nerveus, verdrietig of juist boos? Probeer de emoties te benoemen en te voelen waar ze vandaan komen.
Herken je patronen?
In welke relaties of situaties heb je die emoties heel erg gevoeld? Reageerde je op eenzelfde manier? Heb je mensen weggeduwd op die momenten of je eerder aan hen vastgeklampt? Die antwoorden vertellen je veel over je hechtingsstijl.
Op weg naar een veilige hechting, door voor jezelf te zorgen…
Oké, je kent nu je hechtingsstijl. Maar weet ook dat het om een momentopnamen gaat. Je hechtingsstijl kan doorheen je leven veranderen. En daarbij komt zelfzorg in the picture -tadaa! Je groeit, komt andere mensen tegen en doet nieuwe ervaringen op. Die zaken zorgen ervoor dat je relaties anders kan beginnen ervaren.
In de eerste plaats is zelfzorg luisteren naar je eigen emoties of behoeften. Ja, ook als die ongemakkelijk zijn. Want je hebt je misschien al jarenlang weggecijferd voor je partner en je kinderen, of je kan pas echt tevreden zijn als je de uitdrukkelijke goedkeuring hebt gekregen van anderen. Zelfzorg is jezelf geven wat je nodig hebt, en niet afhankelijk daarvoor te zijn van anderen.
Dus: het pad naar een meer veilige hechting is er een dat je vraagt om jezelf te leren zien zoals je bent. Met al je sterke kanten en met al je onzekerheden. En lees even terug wat er aan het begin van deze alinea staat: het is een pad, een reis, een weg. Dat betekent dat je onderweg gerust even mag blijven staan, ronddwalen, een binnenwegje nemen of zelfs omweg maken. Of dat je af en toe op je stappen moet terugkeren. Dat is helemaal oké. Hechten verandert doorheen de weg.
…en door grenzen te stellen
Voor jezelf zorgen wil ook zeggen dat je grenzen stelt, nee zegt. Nee zeggen is beseffen dat je je behoeften en je limieten kent en dat je die respecteert. Zowel tegenover jezelf als tegenover anderen. Je geeft duidelijk aan wat je nodig hebt en wat niet goed voelt voor jou.
Een uitdaging, zeker voor wie angstig gehecht is. Want die is heel erg bang om afgewezen te worden als hij of zij ‘nee’ zegt. En de angstig-vermijdend gehechte houdt mensen juist op afstand, omdat-ie bang is om gekwetst te worden. Makkelijker wel, want zo moet je geen grenzen stellen – de afstand is genoeg. Maar er is ook geen echte verbinding (en dat missen angstig-vermijdend gehechten wel).
Zelfzorg en grenzen stellen kan je niet los van mekaar zien: bij zelfzorg luister je naar je eigen behoeften en zorg je zo voor jezelf, grenzen stellen is een manier om die zelfzorg te bewaken. Door je grenzen aan te geven, ben je je ook (beter) bewust van wat je nodig hebt in een relatie. En dat is essentieel om jezelf niet te verliezen in de zorg voor anderen. Juist door je grenzen te respecteren, versterk je de relatie met jezelf — en daarmee leg je ook een stevigere basis voor gezonde relaties met anderen.
Oefening: Grenzen herkennen en stellen
Hoe herken je nu waar je grenzen liggen? En – misschien nog wat uitdagender: hoe geef je die grenzen aan? Twee stappen om je op weg te helpen:
1. Bepaal je grens
Denk aan een recente situatie waarin je je ongemakkelijk voelde. Wat gebeurde er concreet, wie was erbij en wat voelde je?
Wat had je op dat moment nodig? Dat kan wat tijd zijn, een rustige omgeving of dat je wilde dat iemand op een andere manier reageerde.
Oefen in gedachten hoe je je grens kan aangeven. Daar kom ik in stap twee op terug.
2. Communiceer je grens
Ik ben voorstander van geweldloze communicatie, omdat je daarmee de focus legt op de boodschap en hoe je het anders zou willen. In vier stappen duid je het probleem en vertel je wat anders kan.
Geweldloze communicatie biedt een helder stappenplan dat je helpt om je gevoelens en behoeften duidelijk te maken, zonder de ander aan te vallen of te kwetsen.
- Observatie: Beschrijf de situatie objectief, zonder oordeel.
- Gevoel: Deel hoe je je voelt in reactie op de situatie.
- Behoefte: Vertel wat je nodig hebt in die situatie.
- Verzoek: Vraag duidelijk wat je graag van de ander zou willen, op een concrete en haalbare manier.
Met een concreet voorbeeld wordt het zoiets:
Stap 1: “Ik merk dat je aan tafel tijdens het avondeten altijd op je telefoon kijkt, ook als ik aan het praten ben.”
Stap 2: “Dat zorgt ervoor ik me soms buitengesloten en een beetje alleen voel.”
Stap 3: “Ik heb het echt nodig om met je te babbelen ’s avonds, omdat ik me dan verbonden voel met jou.”
Stap 4: “Zou je kunnen proberen je telefoon weg te leggen tijdens het avondeten, zodat we echt met elkaar kunnen praten?"
Net zoals mensen en relaties veranderen, kan jij ook veranderen door aandacht te geven aan jezelf en je behoeften. Stel grenzen, wees mild voor jezelf en leer je kwetsbaarheden kennen. Dat zijn allemaal manieren om veiliger gehecht te geraken. Zelfzorg is dus geen luxe, het kan er ook voor zorgen dat je relaties gezonder worden. Met anderen en met jezelf.
Aan de slag met grenzen, je hechting en andere patronen waar je tegenaan loopt?
Schrijf je vrijblijvend in op de wachtlijst voor #TeamZelfzorg2025 en krijg als eerste alle info + een exclusieve early bird korting op 1 januaru 2025!
Schrijf je in voor 60 dagen zelfzorg en leer de kneepjes van echte zelfzorg in korte video's en opdrachten.
YAY! Ik claim mijn 60 dagen met korting